Vì sao cần đối thoại giáo dục Nga – Việt hôm nay?
1. Một mối liên hệ từng rất sâu, nhưng đang mờ dần
Trong nhiều thập kỷ của thế kỷ XX, giáo dục Nga (Liên Xô trước đây) và giáo dục Việt Nam có mối liên hệ sâu sắc không chỉ về mặt đào tạo, mà cả ở tầng tư duy. Hàng vạn sinh viên Việt Nam đã học tập tại các trường đại học Nga; nhiều thế hệ trí thức, nhà khoa học, kỹ sư, giáo viên Việt Nam được hình thành trong không gian học thuật ấy.
Quan trọng hơn, đó không chỉ là sự chuyển giao kiến thức, mà là sự tiếp nhận một quan niệm về giáo dục: coi tri thức là giá trị nền tảng, coi người thầy là trung tâm đạo đức học thuật, và coi nhà trường là nơi hình thành con người, không chỉ đào tạo nghề nghiệp.
Tuy nhiên, khi bối cảnh địa chính trị và kinh tế thế giới thay đổi, mối liên hệ giáo dục Nga – Việt dần bị thu hẹp. Trong nhiều trường hợp, nó chỉ còn tồn tại như một ký ức lịch sử, một hoài niệm về “thời đã qua”, thay vì một không gian đối thoại sống động.
2. Vì sao hôm nay cần đối thoại, chứ không phải sao chép?
Trong thế kỷ XXI, không một mô hình giáo dục nào còn đủ toàn vẹn để được sao chép nguyên vẹn. Toàn cầu hóa, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, áp lực thị trường lao động và khủng hoảng ý nghĩa trong học tập đang đặt mọi hệ thống giáo dục trước những thách thức tương tự.
Trong bối cảnh đó, nhu cầu đối thoại giáo dục Nga – Việt không nằm ở việc “học theo mô hình của nhau”, mà ở việc hiểu cách mỗi nền giáo dục phản ứng trước những khủng hoảng hiện đại:
Giáo dục ứng xử thế nào với áp lực thành tích?
Nhà trường giữ vai trò gì khi tri thức không còn khan hiếm?
Người học được hình thành như một con người toàn diện hay chỉ như một “đơn vị lao động”?
Đối thoại, vì thế, là con đường của hiểu biết, không phải của vay mượn.
3. Hai bối cảnh khác nhau, những câu hỏi giống nhau
Ở Việt Nam, giáo dục đang chịu sức ép mạnh mẽ từ thi cử, chuẩn hóa và kỳ vọng xã hội. Thành công học tập thường được đo bằng điểm số, bằng chứng chỉ, bằng khả năng “đi nhanh hơn người khác”.
Ở Nga, giáo dục đứng trước bài toán dung hòa giữa truyền thống học thuật lâu đời và yêu cầu thích nghi với thế giới mới: thị trường hóa giáo dục, quốc tế hóa tri thức, và sự thay đổi trong quan niệm về vai trò của nhà trường.
Hai bối cảnh khác nhau, nhưng cùng đặt ra những câu hỏi căn bản:
Giáo dục để làm gì?
Nhà trường đang đào tạo con người hay chỉ cung cấp kỹ năng?
Người học có được chuẩn bị cho một đời sống trí tuệ dài hạn hay chỉ cho những kỳ thi ngắn hạn?
4. Đối thoại để soi lại chính mình
Đối thoại giáo dục không nhằm so sánh hơn – kém. Nó là quá trình đối chiếu để tự nhận thức.
Khi người Việt nhìn vào giáo dục Nga, đó là cơ hội để suy ngẫm lại về:
kỷ luật học thuật,
chiều sâu tư duy,
và vai trò đạo đức của người thầy.
Khi người Nga quan sát giáo dục Việt Nam, đó là cách tiếp cận một xã hội năng động, giàu khát vọng, nơi giáo dục đang chịu áp lực thay đổi nhanh và mạnh hơn bao giờ hết.
Trong đối thoại, không ai là “người dạy”, và cũng không ai là “người học” một chiều. Mỗi bên đều là tấm gương để bên kia soi lại chính mình.
5. edu.hocduongviet.com – Không gian cho đối thoại giáo dục
edu.hocduongviet.com được hình thành như một không gian trung lập cho đối thoại giáo dục Nga – Việt. Ở đây, giáo dục không được tách rời khỏi bối cảnh văn hóa – xã hội, không bị giản lược thành khẩu hiệu hay mô hình, mà được nhìn bằng trải nghiệm thực tế và phân tích phản biện.
Chúng tôi không tìm cách kết luận thay người đọc. Chúng tôi tin rằng đối thoại giáo dục chỉ có ý nghĩa khi nó mở ra câu hỏi, chứ không đóng lại tư duy.
6. Một niềm tin nền tảng
Chúng tôi tin rằng:
đối thoại giáo dục là nền tảng bền vững nhất cho sự hiểu biết lâu dài giữa các quốc gia.
Không phải qua tuyên bố chính trị, không phải qua những chương trình ngắn hạn, mà qua việc cùng nhau suy nghĩ nghiêm túc về con người, về học tập và về tương lai.
